Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki

Polskie Towarzystwo Dietetyki na III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo- Szkoleniowej w październiku 2017 przedstawiło oficjalne stanowisko dotyczące postępowania dietetycznego w terapii cukrzycy. Rekomendacje przygotował zespół naukowców, lekarzy i dietetyków. Najważniejsze zalecenie może nie jednego cukrzyka w sumie rozczarować, gdyż nie ma jednej ogólnej zasady co do dietetycznego leczenia cukrzycy, a każda dieta terapeutyczna powinna zostać opracowana indywidualnie. Wszystkie osoby ze zdiagnozowaną cukrzycą, bez względu na typ choroby, powinny mieć zapewnioną opiekę zespołu terapeutycznego- lekarza, dietetyka, pielęgniarki diabetologicznej i edukatora diabetologicznego. Rola dietetyka w leczeniu cukrzycy wydaje się bezsporna, dlatego zapraszamy serdecznie do poradni Dietosfera po fachową dietetyczną pomoc w ustaleniu indywidualnej diety. Jadłospis powinien być dostosowany do rodzaju cukrzycy, trybu życia, współistniejących chorób i stosowanej farmakoterapii. Dobry dietetyk weźmie pod uwagę wszystkie te aspekty, plus osobiste preferencje chorego.

Zasady diety cukrzycowej nie różnią się od ogólnych zasad zdrowego żywienia.

Na pewno ważne jest aby osoby z nadwagą i otyłością zredukowały masę ciała, żeby uniknąć ewentualnych powikłań. Dieta dla cukrzyka, jak każda inna, powinna pokrywać zapotrzebowanie na składniki odżywcze oraz witaminy i składniki mineralne. Posiłki należy przyjmować regularnie, najlepiej 4-5 razy dziennie (a nawet 6 razy dziennie, gdyż zwłaszcza przy leczeniu insuliną wskazana jest tzw. druga kolacja).

Węglowodany

Ilość węglowodanów powinna być ustalona indywidualnie dla każdego chorego. Istotny jest oczywiście ich rodzaj – rekomendowane są węglowodany złożone, ze źródeł takich jak pełnoziarniste produkty zbożowe i warzywa. Zasady planowania węglowodanów w diecie są różne i dla jednych dobrym rozwiązaniem będzie liczenie wymienników węglowodanowych (WW), a dla innych sugerowanie się niskim indeksem glikemicznym (IG) produktów. Można także brać pod uwagę ładunek glikemiczny, który bierze od uwagę nie tylko jakość, ale i ilość węglowodanów w produkcie.

Błonnik

Bardzo istotna jest odpowiednia podaż błonnika– minimum 25g dziennie (lub 15g na 1000 kcal diety). Jednocześnie szczególnie zalecane są frakcje błonnika rozpuszczalne w wodzie- pektyny i beta-glukany. Główne źródła to znowu pełnoziarniste produkty zbożowe i warzywa.

Skrobia oporna

Warto zwrócić uwagę także na tzw. skrobię oporną, gdyż może ona odgrywać istotną rolę w poprawie glikemii po posiłkowej u osób chorujących na cukrzycę. Jest to forma skrobi nieulegająca trawieniu w przewodzie pokarmowym. Ze względu na oporność na enzymy zalicza się ją do nierozpuszczalnych frakcji błonnika pokarmowego. Skrobi opornej należy szukać w czerstwym pieczywie, wystudzonych i ochłodzonych produktach skrobiowych, np.  wcześniej ugotowanych i ostudzonych ziemniakach, zimnym makaronie, zimnym ryżu , produktach wcześniej przemrożonych. Dobrym źródłem skrobi opornej są też strączkowe, zwłaszcza fasola (8 g skrobi opornej w 1/2 szklanki fasoli).

Białko

W większości przypadków ilość białka jest zbliżona do ogólnych zaleceń. Jednak większa ilość białka zmniejsza uczucie głodu, wpływa na uczucie sytości, zwiększa insulinowrażliwość i przede wszystkim nie prowadzi do wzrostu glikemii. W wielu przypadkach dieta wysokobiałkowa daje korzystne efekty terapeutyczne przy cukrzycy typu II, w tym spadek masy ciała i wyrównanie glikemii.

Tłuszcze

Ilość tłuszczu i jakość tłuszczu w diecie cukrzyka ze względu na zwiększone ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego powinna być jak przy zaleceniach kardiologicznych.  Oznacza to zwłaszcza ograniczenie tłuszczy nasyconych i izomerów trans. W praktyce rekomendowane źródła tłuszczu w diecie cukrzyka to oleje, orzechy i tłuste ryby.

Witaminy i składniki mineralne

Podaż witamin i składników mineralnych jest dla cukrzyków zgodna z ogólnymi zaleceniami. Nie jest rekomendowana rutynowa suplementacja. Składnikiem na który warto jednak zwrócić uwagę jest chrom. Jest to pierwiastek śladowy odgrywający istotną rolę w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów. Wchodzi on w skład tzw. czynnika tolerancji glukozy, przez co wpływa na utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy we krwi. W badaniach klinicznych suplementach diety chromem u pacjentów z cukrzyca typu II powodowała obniżenie glikemii naczczo i poposiłkowo oraz zwiększeniem wrażliwości na insulinę. Nie wiadomo jednak czy długotrwałe stosowanie chromu jest bezpieczne.

Biorąc pod uwagę rekomendacje oraz różne badania dietetycy z poradni Dietosfera stworzyli listę top produktów, które warto uwzględnić w diecie cukrzycowej.

12 TOP produktów dla cukrzyka

Pieczywo pełnoziarniste

Dobre źródło chromu i bardzo dobre źródło błonnika, dzięki któremu chrom jest lepiej przyswajalny. Wiele badań potwierdza korzystny wpływ chromu na metabolizm węglowodanów. Błonnik zaś pomaga utrzymać glikemię na prawidłowym poziomie. Polecane jest pieczywo czerstwe, ze względu na zawartość skrobi opornej, która poprawia wrażliwość tkanek na insulinę, obniża glikemię poposiłkową i pomaga zmniejszyć masę ciała.

Łosoś

Bardzo dobre źródło chromu i kwasów omega-3. Chrom jest niezbędny do prawidłowego działania receptorów insulinowych. Kwasy tłuszczowe omega-3 obniżają poziom trójglicerydów oraz złego cholesterolu we krwi. Według niektórych badań spożywanie ryb bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3, może chronić przed cukrzycą.

Cynamon

Reguluje poziom cukru we krwi poprzez znaczne zwiększenie metabolizmu glukozy, ponadto poprawia prawidłową aktywność insuliny. Substancje zawarte w cynamonie są przedmiotem licznych badań i cześć z nich potwierdza wpływ tej przyprawy na regulację stężenia glukozy na czczo i po posiłku.

Rutwica lekarska

To zioło przyczyniło się do powstania syntetycznego leku na cukrzycę, gdyż zawiera pochodne guanidyny (galegina, hydroksygalegina), związki które mają działanie hipoglikemiczne (obniżanie stężenia glukozy we krwi). Stosuje się ją przede wszystkim jako środek pomocniczy w leczeniu cukrzycy, dzięki któremu można obniżać dawkę leków syntetycznych wykorzystywanych w leczeniu tej choroby. Zawiera liczne sole mineralne w tym chrom, wspomagający wydzielanie insuliny, eliminuje poczucie łaknienia słodyczy, co zmniejsza ich spożywanie.

Kozieradka pospolita

Zmniejsza wchłaniania cukru do krwi. Przyprawa ma kilka związków, które działają razem w celu poprawy kontroli glikemii, najbardziej godnym uwagi jest białko roślinne znane, jako 4-hydroksyizoleucyna. Ekstrakt z kozieradki, dziennie może zwiększyć wrażliwość na insulinę o ponad 50%.

Topinambur

Zawiera inulinę– rozpuszczalną frakcję błonnika. Substancja ta obniża indeks glikemiczny i kaloryczność spożytego pokarmu oraz zmniejsza insulinooporność, a w konsekwencji obniża poziom cukru we krwi. Spożywanie bulw topinamburu wpływa pozytywnie nie tylko na gospodarkę węglowodanową, ale także tłuszczową organizmu (zmniejsza we krwi poziom cholesterolu). Pomaga zapobiegać chorobom towarzyszącym i będącym powikłaniami cukrzycy: hipercholesterolemii, nefropatii, nadciśnieniu. Inulina jest też prebiotykiem. Topinambur może być super alternatywą dla ziemniaków w diecie cukrzyka, także dlatego, że ma niższy IG i mniejszą kaloryczność.  Sproszkowane bulwy topinamburu dodaje się do preparatów przeznaczonych dla chorych na cukrzycę oraz osób odchudzających się.

Morwa biała

Zawiera kilka składników, które pomagają utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Jednym z nich jest związek o nazwie DNJ (alkaloid 1,5-didezoksy-1,5-imino-D-sorbitol=1-dezoksynojirimycina) oraz jego pochodne. Związek ten, rozpuszczalny w wodzie, występuje tylko w liściach morwy, a jego działanie polega na spowalnianiu rozkładu zawartej w żywności skrobi na cukry proste, takie jak glukoza, co z kolei prowadzi do obniżenia poposiłkowej hiperglikemii. Morwa zawiera też kwercetynę (rodzaj flawonoidu), który hamuje działanie enzymu o nazwie reduktaza aldozy (ALR2), odpowiedzialnego za syntezę sorbitolu z nadmiaru glukozy. Podwyższony poziom sorbitolu może prowadzić do powikłań w funkcjonowaniu układu nerwowego, oczu i nerek, szczególnie u diabetyków. Owoce morwy zawierają dużo błonnika, ale zawierają spore ilości cukrów prostych – glukozę, fruktozę oraz maltozę i sacharozę, więc nie są już takim super wyborem dla cukrzyka.

Rzeżucha

Zawiera substancję o nazwie– synigryna, która obniża poziom cukru we krwi. Poza tym rzeżucha zawiera chrom, dzięki czemu działa bezpośrednio na wydzielanie insuliny przez trzustkę.

Migdały

Jedzenie migdałów przed posiłkiem pomaga regulować poziom cukru we krwi. Są też bardzo dobrym źródłem magnezu- który bierze udział aż w 300 procesach fizjologicznych, w tym regulacji ciśnienia i cukru we krwi.

Jagody

Najsilniejsze źródło antyoksydantów w naturze, mają niewiele kalorii. Wedle badań naukowych, w jagodach kryje się największa ilość antyoksydantów spośród wszystkich powszechnie spożywanych owoców i warzyw. Ich specyficzna grupa – antocyjany, ma szczególne cenne właściwości dla cukrzyków, obniżając poziom cukru po spożytym posiłku oraz zmniejszają też stan zapalny w organizmie.

Szpinak

Bardzo niska zawartość węglowodanów, dużo błonnika, mało kcal. Jest to dobre źródło chromu i witamin, przede wszystkim – witaminy K. Błonnik daje uczucie sytości i hamuje apetyt na długi czas, sprawiając, że łatwiej jest utrzymać odpowiedni limit kalorii.

Fasola

Jest bogata w błonnik, jest też dobrym źródłem magnezu i potasu. Jest też bardzo dobrym źródłem skrobii opornej. Fasola może pomóc w regulacji poziomu glukozy we krwi i insuliny. Pomaga więc w zapobieganiu cukrzycy lub minimalizuje jej skutki, gdy choroba jest już zdiagnozowana. Pomaga także obniżyć poziom cholesterolu i działa przeciw utleniająco.

 https://dietosfera.pl/dietoterapia-chorob/dietoterapia-i-dietoprofilaktyka-chorob-przewleklych/

 

Piśmiennictwo:

Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo- Szkoleniowej -07.10. 2017;

Dietetyka- Oficjalne Czasopismo Polskiego Towarzystwa Dietetyki, 2017 vol. 10 wydanie specjalne ISSN 1897-7022