Kwas foliowy kojarzy się większości osób z suplementami dla kobiet w ciąży i przyszłych mam. To prawda, że ma duże znaczenie dla płodności i rozwoju dziecka w łonie matki. Ale to nie jedyne funkcje tego związku.
Czym jest kwas foliowy?
Zacznijmy może od tego, czym jest witamina B9. Określa ona całą grupę związków będących pochodnymi kwasu foliowego, w tym foliany. Ponieważ związki te inaczej wchłaniają się z żywności, a inaczej np. z suplementów – wprowadzono też pojęcie równoważnika folianów, żeby ułatwić ludziom dbałość o prawidłową podaż tych składników. W języku potocznym najczęściej określa się je mianem „kwas foliowy” lub „foliany”, nie wdając się zbytnio w szczegóły. Warto wiedzieć, że związki te nie mają nic wspólnego z folią ani plastikiem. Ich nazwa pochodzi od łacińskiego słowa „folium” czyli liść :) .
Gdzie się znajduje?
Głównym źródłem kwasu foliowego w żywności są zielone warzywa (np. brokuły, szpinak, jarmuż, szczaw, rozmaite sałaty, zioła). Oprócz tego występuje on w strączkach, a w mniejszych ilościach także w jajkach, wątróbce, kefirze czy serach dojrzewających. Źródłem folianów są też suplementy oraz żywność wzbogacana. Niewielka ilość folianów jest też produkowana przez nasze bakterie jelitowe.
Warto dodać, że kwas foliowy jest witaminą bardzo nietrwałą. Dlatego np. zielonych warzyw nie należy długo przechowywać, poddawać długotrwałej obróbce termicznej czy wystawiać na działanie światła. Najlepiej zjadać je na świeżo i na surowo.
Kwas foliowy przed ciążą i w ciąży
Związek ten spożywany w odpowiedniej ilości zabezpiecza przed występowaniem wad układu nerwowego u dzieci. Korzystnie wpływa także na płodność. Kobietom, które planują ciążę zaleca się dodatkową suplementację kwasem foliowym (niezależnie od jego przyjęcia z dietą). Poleca się zażywanie 0,4 µg kwasu foliowego przynajmniej na miesiąc (najlepiej 3 miesiące) przed zajściem w ciążę oraz w trakcie całego pierwszego trymestru.
Więcej o dietetycznym przygotowaniu do ciąży przeczytasz tutaj.
Miażdżyca i sprawy sercowe
Kwas foliowy jest niezbędny do metabolizmu homocysteiny – związku, którego nadmiar jest czynnikiem ryzyka miażdżycy. Wraz z witaminami B6, B12 i innymi, pomaga on przekształcać homocysteinę do metioniny i tym samym zabezpieczać przed jej nadmiarem w organizmie i jego skutkami (zwiększeniem krzepliwości krwi i usztywnieniem naczyń krwionośnych). Dzięki czemu zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, a także zawałów i udaru.
Inne funkcje folianów
Kwas foliowy ma też znaczenie dla krwiotworzenia i wytwarzania hemu. Jego niedobór może prowadzić do niedokrwistości megaloblastycznej. Związek ten jest także potrzebny dla prawidłowej pracy układu nerwowego (niedobór może wywoływać objawy neurologiczne, np. bezsenność). Może mieć znaczenie w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych u nowotworowych a także osteoporozy. Objawem niedoboru kwasu foliowego mogą być też zaburzenia wchłaniania, biegunki czy zapalenia w obrębie jamy ustnej i języka.